غضب (قرآن)از موضوعات و عناوین مطرح شده در آیات قرآن، «غضب» است. ۱ - معنی غضبغضب، به هيجان آمدن خون قلب براى گرفتن انتقام است و مراد از غضب خداوند، فقط انتقام يا عقاب الهى [۳]
و در حديثى ازامام باقر عليه‌السلام نيز غضب خدا به عقاب تفسير شده است. عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر نورالثقلین، ج ۳، ص ۳۸۶، ح ۸۹.
است.در اصطلاح، غضب حالتى نفسانى است كه مبدأ آن اراده انتقام است. غضب، با سه حالت افراط، تفريط و اعتدال همراه است: در حالت افراط غضب، انسان از پيروى عقل و شرع خارج مى‌شود؛ در حالت تفريط، شخص در موردى كه بايد شرعاً و عقلًا خشم كند، غضبى از خود نشان نمى‌دهد و در حالت اعتدال، انسان هر جا سزاوار است خشم كرده، هر جا سزاوار نيست خشم نمى‌كند. در اين عنوان آیاتی معرفی می‌شوند که در آن‌ها از واژه‌هاى «بطش»، «سخط»، «غضب»، «غيظ» و بعضى واژه‌هاى ديگر استفاده شده است. امام خمینی با استناد به روایتی غضب را کلید هر بدی دانسته و از جمله آثار غضب را فساد ایمان می‌داند که موجب شقاوت و بدبختی انسان در دو جهان می‌گردد و همچنین غضب سبب بدرفتاری با خانواده، جامعه، هتک محرمات، احتمال وقوع قتل نفس و ناسزاگویی به نوامیس الهی می‌شود. به باور ایشان آنچه از زشتی‌ها و ناهنجاری در جامعه دیده می‌شود معلول این صفت زشت است و این بدترین اثر اجتماعی غضب است. غضب اگر از حد خود تجاوز کند به‌سختی جبران می‌پذیرد، ممکن است در انسان به‌صورت ملکه درآید و باعث شود صورت برزخی و قیامت انسان در جانب نقص به نهایت خود برسد؛ به‌طوری که با هیچ موجودی قابل‌مقایسه نباشد. درحقیقت صورت غضب در این عالم صورت آتش غضب خداوند در آن عالم است و هم چنانکه غضب از باطن قلب ظاهر می‌شود ممکن است آتشی که در آخرت از قلب بروز می‌کند صورت همین غضب باشد. [۸]
خمینی، روح‌الله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۲۴۸-۲۴۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۲.
به اعتقاد امام خمینی اگر انسان قوه غضبیه را برخلاف هدف اصلی به کار گیرد، مصداق ظلوم و جهول در قرآن می‌گردد و چون رد امانت الهی نکرده از غضب الهی در امان نمی‌باشد. ایشان خطر قوه غضبیه را از سایر قوا بیشتر دانسته، زیرا در یک لحظه می‌تواند تمام عقاید حقه، انوار معرفت و ایمان را بسوزاند و مبدا هزاران جهالت و سفاهت گردد که در تمام عمر قابل‌جبران نباشد، ازاین‌رو یک نفر با غضب خود ممکن است صدها هزار خانواده را از بین ببرد. به اعتقاد وی یکی از راهکارهای درمان غضب، ترساندن شخص از ناحیه قدرت بالاتر است؛ زیرا غضب غالباً بر افراد پایین یا مساوی ظهور می‌کند و در صورت عدم امکان مهار غضب از راه علمی و عملی از ناحیه شخص، می‌توان از این راه مانع بروز مفاسد غضب شد. [۱۱]
خمینی، روح‌الله، دانشنامه امام خمینی، ج۷، ص۵۰۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.
۲ - عناوین مرتبط با غضب در قرآنتسکین غضب (قرآن)، عجله در غضب (قرآن)، غضب اصحاب الجنه (قرآن)، غضب جهنم (قرآن)، غضب خدا (قرآن)، غضب سلیمان (قرآن)، غضب فرعون (قرآن)، غضب فرعونیان (قرآن)، غضب قوم عاد (قرآن)، غضب کافران (قرآن)، غضب مشرکان (قرآن)، غضب منافقان (قرآن)، غضب موسی (قرآن)، غضب مؤمنان (قرآن)، غضب یعقوب (قرآن)، غضب یونس (قرآن)، کیفر غضب (قرآن)، مهار غضب (قرآن). ۳ - پانویس
۴ - منبع• مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۲۱، ص۴۰۶، برگرفته از مقاله «غضب». • دانشنامه امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی. |